مطالعه فیلوژنتیکی جنس ferula(apiaceae) در ایران براساس داده های ریخت شناختی، شیمیایی و مولکولی (nrdna its sequences)

تیره چتریان apiaceae (umbelliferae) با داشتن حدود 4250 گونه در جهان، یکی از تیره های بزرگ و مهم گیاهی به حساب می آید. جنس ferula با نام فارسی ferula با 185- 170 گونه متعلق به قبیله scandiceae به عنوان بزرگترین عضو این تیره در آسیا و سومین جنس آن در جهان محسوب می شود. در این تحقیق داده های شیمیایی اسانس، داده های ریخت شناختی و داده های مولکولی جنس ferula آنالیز، مقایسه و مورد ارزیابی قرار گرفت. در مجموع 84 ترکیب اصلی اسانس مربوط به 20 گونه این جنس با استفاده از نرم افزار spss مورد ارزیابی chemosystematics و chemodiversity قرار گرفت. داده های شیمیایی اسانس 6 گونه (f. oopoda,f. foetida, f. behboudiana, f. diversivittata, f. galbaniflua and f. hezarlalehzarica) برای اولین بار گزارش شد. هم چنین وضعیت تاکسونومیکی و روند تکاملی صفات ریخت شناختی این جنس با استفاده از آنالیز کلادیستیک 33 صفت ریخت شناختی مورد ارزیابی قرار گرفت. این تحقیق برای اولین بار تمام گونه های ferula موجود در ایران را به همراه 68 گونه دیگر آن و هم چنین 2 گونه leutea ایران، 2 گونه dorema و 1 گونه laser به همراه 3 گونه دیگر به عنوان برون گروه مورد ارزیابی فیلوژنتیکی ردیف خوانی داده های مولکولی nr dna its قرار داد. از این تعداد 28 گونه آن برای اولین بار تعیین توالی شدند. بسیاری از گونه های مورد مطالعه در این تحقیق از رویش گاه های طبیعی جمع آوری و شناسایی شدند، استخراج dna برخی از گونه هایی که امکان جمع آوری آنها میسر نگردید، از برگ نمونه های هرباریومی وین و موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع و از نمونه های تیپ انجام گرفت. dna کل نمونه ها با استفاده از آغازگرهای یونیورسال its (4) و its (5a) تکثیر و تعیین توالی گردیدند. داده های مولکولی به دو روش امساکی (maximum parsimony) با استفاده از نرم افزار paup* و روشbayesian inference با استفاده از نرم افزار mrbayes آنالیز گردید. به علت عدم دسترسی به نمونه تیپ f. badghysi، حضور و عدم حضور قطعی این گونه مورد تردید و کلیه نمونه هایی که تحت نام این گونه از استان کرمان و مناطق جنوبی مجاور جمع آوری و شناخته می شد با گونه f. hezarlalehzarica جایگزین گردید. مقایسه و ارزیابی تبارنمای اجماع حاصل از داده های مولکولی و مورفولوژیکی نشان داد که دو گونه جنس leutea ایران نیز بایستی به جنس ferula منتقل گردند و براین اساس دو ترکیب جدید از این جنس به ferula ایران افزوده شد. با وجود قرارگرفتن جنس dorema در داخل جنس ferula، انتقال قطعی آن به جنس ferula نیاز به مطالعات تکمیلی دیگری دارد. با افزودن 5 گونه leutea، یک گونه laser، مشکوک بودن حضور 4 گونه ferula در ایران، و هم نام کردن دو گونه، تعداد گونه های ferula ایران به 34 عدد تغییر یافت.